Sağlık Çalışanlarında Radyasyon Güvenliği – Skopi Sempozyum Bildirgesi

  09.11.2018   2406 okunma   

---

Sağlık Çalışanlarının Sağlığı Çalışma Grubu ve TTB Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu tarafından "Yaptığı iş gereği radyasyona maruz kalan tüm sağlık çalışanlarının sağlığının korunması ve güvenliğinin sağlanması yönünde sorunların tespiti, çözüm önerilerinin oluşturulması ve birlikte çözüm için ortak tutum, davranış oluşturmak" amacı ile 21 Ekim 2018 tarihinde İstanbul'da düzenlenen sempozyumda aşağıda belirtilen görüşler-kararlar dile getirildi.

Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın etkisiyle artan hasta talebi radyolojik tetkik sayılarında önemli bir artışa yol açmaktadır. Bu artış skopi kullanımına da yansımaktadır. Birçok uzmanlık alanında skopi kullanımı hızla yaygınlık kazanmaktadır.

Tıbbi cihaz alt yapısı ve nitelikli teknik personel sayısı tıbbi görüntüleme talebindeki artış hızını karşılamaktan uzaktır. Bu durum özellikle radyoloji alanındaki hekimler ve diğer sağlık çalışanları açısından tükenmişlik sendromu riski doğurmaktadır.

Radyasyon cihazlarının kullanımlarıyla ilgili görev tanımlarının net ve tam olmayışı, bazı çalışanların görevi olmadığı halde cihaz kullanması veya kullanmaya zorlanması sorunu daha da karmaşık hale getirmektedir
Yaşanan sorunların önemli bir nedeni de radyoloji teknisyen/teknikerlerinin mesleki eğitimlerindeki yetersizliklerdir. Özellikle ön lisans eğitiminin vazgeçilmez bir unsuru olan stajların sürelerinin kısalığı ve öğrencilerin staj yapamaması çözüm bekleyen sorunlar arasındadır.

Radyolojik cihazların radyasyon güvenliğinin sağlanması, kalibrasyonlarının düzenli olarak yapılması kamu otoritesinin izlemesi ve denetlemesi gereken başlıklardır.

Radyasyonun olumsuz etkilerine karşı sağlık personelinin sağlığının korunması, güvenliğinin sağlanması açısından vazgeçilmez olan önlemlerde ve kişisel koruyucu donanımlarda önemli sorunlar mevcuttur. Özellikle radyologların ve radyoloji teknikerlerinin dışında kalan sağlık personelinin skopik işlemlerde radyasyondan korunma kurallarına uymasında ve kişisel koruyucu donanım kullanmasında yaşanan sorunlar bu çalışanların olması gerekenden daha yüksek miktarda radyasyona maruz kalmasına yol açabilmektedir.

Çalışma koşullarındaki olumsuz fiziki koşullar kişisel koruyucu kullanımına önemli ölçüde caydırıcı yönde etki etmektedir.

Radyolojik incelemeler sırasında radyasyon alanlarında pek çok radyoloji dışı sağlık personeli de bulunmakta ve radyasyonun olumsuz etkileri ile karşı karşıya kalabilmektedir.

Sağlık personelinin radyasyona maruz kalmaları karşısında güvenlikleri ve hakları konusundaki yasal mevzuat farklılıkları, lokalde anlayış değişiklikleri haksızlıklara ve olumsuzluklara yol açmakta ve de iş barışı bundan olumsuz etkilenmektedir.

ÖNERİLER

1.    Yapılacak olan tüm düzenlemelerde hem sağlık çalışanlarının sağlığı ve güvenliği hem de hasta güvenliğinin ön planda tutulması gerekir.
2.    Çalışanın esas radyasyon kaynağı olan hastaların korunması bu süreçte ayrı düşünülemez. Hastanın dozunun azaltılması, çalışanın dozunu azaltır, ancak tersi her zaman doğru değildir. “Önce zarar verme” düsturu ile çalışmanın bir gereği de hastanın radyasyonunu azaltacak önlemleri öğrenmekten öğretmekten geçer. Bu konuda standartlar belirlenmiştir, eğitim planı bir an önce yapılmalı ve uygulanmalıdır.
3.    Radyasyona maruz kalan sağlık çalışanlarının hakları güvenli ve sağlıklı çalışma ortam ve koşulları ile birlikte değerlendirilmelidir.
4.    Radyasyonlu ortamda çalışma açısından güvenli ve sağlık bir ortamın oluşturulması ancak bir ekip çalışması ile gerçekleşebilecektir.
5.    Güvenli ve sağlıklı çalışma ortamı ve koşullarının oluşturulması ve takibi açısından yeterli sayıda radyasyondan korunma uzmanı olmalıdır.
6.    Radyasyon cihazlarının kullanım sürecinde kalibrasyonlarının takibi ve güvenliğinin kontrolü aksatılmadan uygulanmalıdır.
7.    Kişisel koruyucu donanımlar belirlenmiş olan standartlara uygun olmalı ve kullanım kurallarına uyularak rutin hasar takibi yapılmalıdır.
8.    Radyasyona maruz kalan sağlık çalışanlarının radyasyon dozları uygun dozimetrik ölçümlerle takip edilmelidir. Çalışanın dozimetre kullanması sağlanmalı, doz düzeyleri takip edilmelidir. Tüm vücut dozu yanında cilt dozu için yüzük dozimetreler ve göz lens dozu için özel dozimetrelerin kullanımı planlanmalıdır.
9.    Radyasyona maruz kalan tüm sağlık çalışanlarının işe giriş ve periyodik muayeneleri belirlenen kurallar ve içerik çerçevesinde mutlaka yapılmalıdır. Floroskopik incelemelere aktif katılanların sağlık kontrol takiplerine lens muayenesi de eklenmelidir.
10.    Hastanın ve sağlık çalışanlarının radyasyondan korunması görüntüleme tetkikinin istemi aşamasında başlamalıdır. En düşük radyasyon ile en doğru tanı konabilecek bir algoritmanın takip edilmesi esastır. Bazı klinik indikasyonlarda ultrasonografi ve manyetik rezonans görüntüleme gibi radyasyon içermeyen yöntemlerin yeterli bilgiyi verebileceği unutulmamalıdır. Mevcut klinik bağlamda hangi görüntüleme yönteminin en az radyasyonla en hızlı ve doğru tanıya götürebileceği sorusu tıp eğitiminin ve eğitim sonrası mesleki uygulamaların başat konusu olarak sürekli işlenmelidir. Bu sorunun yanıtının klinisyen ve görüntüleme uzmanı (çoğu durumda radyolog ve nükleer tıp uzmanı) arasındaki yakın işbirliğinden geçtiği dikkate alınmalıdır. Bu sistemler ile gereksiz ve uygun olmayan radyolojik incelemelerde yaklaşık 1/3 azaltma yapılabildiği de gösterilmiştir. Bu rehberlerin hastane bilgi sistemlerine entegrasyonu da artan bir uygulamadır.Özetle, her bir görüntüleme isteği uygunluk ve olası radyasyon etkileri açısından uygun biçimde gerekçelendirildikten sonra gerçekleştirilmelidir.
11.    Gerekmedikçe/gerekçelendirilmedikçe tetkik istenmemesi, istenilen tetkik açısından da ideal ve en düşük doz uygulamasının yapılması, ALARA ilkesine uyulması önemli bir kural olarak daima hatırlanmalıdır.
12.    Radyasyona maruz kalan tüm sağlık çalışanlarının sağlıklı ve güvenli çalışma hakkı başta olmak üzere diğer hukuki, maddi ve sosyal hakları konusunda yürütülecek olan çalışmalar açısından ortak tutum ve davranış oluşturulmalıdır.
13.    Bu süreç içinde radyasyon ile çalışanların eğitimi özel önem göstermektedir. Standartlara uygun eğitim ve belgelendirme/ehliyet süreci düşünülmelidir. Bu belgelendirmenin periyodik olması da mümkündür.

Not: Sempozyum içeriği en kısa sürede yayınlanacaktır.

Sağlık Çalışanlarının Sağlığı Çalışma Grubu

TTB Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu (UDEK)

---